Σάββατο 5 Μαρτίου 2016

Οι Ρόλοι στο σχολικό εκφοβισμό


6η Μαρτίου, Πανελλήνια μέρα κατά του σχολικού εκφοβισμού και της ενδοσχολικής βίας. Ενάντια σε μια βία που οι διαστάσεις της μας έχουν κατακλείσει, έχουν κυριέυσει και ξεθωριάσει κάθε πτυχή της καθημερινότητάς μας. Η βία προϋπήρχε στα σχολεία και έχει ριζώσει για τα καλά μέσα σε αυτά… Απλά παλιότερα κανείς δεν τα πρόσεχε, κανείς δε γνώριζε και κανείς δεν τα ονομάτιζε… Σήμερα οι περισσότεροι γνωρίζουν, πολύ λίγοι τα ονοματίζουν και αναρωτιέμαι πόσο μεγάλο είναι το ποσοστό που «προσέχει». Μαρτυρίες παιδιών, παιδιά μάρτυρες, παιδιά που «μαρτυρούν», μα πάνω από όλα παιδιά ΠΑΙΔΙΑ, που χρειάζονται τη φροντίδα μας, την προσοχή και τη στήριξή μας.
Για αυτά τα παιδιά λοιπόν θα γράψω σήμερα, προσπαθώντας να δώσω εξηγήσεις μέσα από τη σύγχρονη βιβλιογραφία και έρευνα για τη συμπεριφορά και τα κίνητρα… τι τους σπρώχνει να φερθούν με ένα συγκεκριμένο τρόπο.

Ο Σχολικός Εκφοβισμός είναι ένα φαινόμενο που λαμβάνει χώρα μέσα στο σχολικό περιβάλλον κι έχει να κάνει με επαναλαμβανόμενα ξεσπάσματα βίας (λεκτική, σωματική ή ψυχολογική) ενός μαθητή (παιδί θύτης) απέναντι σε έναν άλλο μαθητή ή μια ομάδα παιδιών (παιδί/ ια θύματα), χωρίς ο δεύτερος να μπορεί να αμυνθεί (σχέση ανισότητας). Αν ήταν ένα θεατρικό έργο, αυτοί οι δυο θα ήταν οι πρωταγωνιστές, μα όπως όλοι ξέρουμε σε ένα θεατρικό δε συμμετέχουν μόνο αυτοί, υπάρχουν οι δεύτεροι ρόλοι, οι κομπάρσοι και οι θεατές. Έτσι κι εδώ έχουμε έξι διαφορετικούς ρόλους:
Θύτες. Στα παιδιά αυτά το δύσκολο οικογενειακό περιβάλλον, χωρίς εκφράσεις αγάπης και φροντίδας, με βίαια ξεσπάσματα και έντονο έλεγχο από τους γονείς αποτελεί βασικό παράγοντα επικινδυνότητας. Επίσης, μία έντονη ιδιοσυγκρασία με την τάση να σχετίζεται με τους ομηλίκους μέσα από την επιβολή δύναμης, αποτελεί το δεύτερο παράγοντα κινδύνου εμφάνισης συμπεριφορά θύτη. Αυτοί οι μαθητές είναι συνήθως αυτοί που οργανώνουν και ξεκινούν τις εκφοβιστικές συμπεριφορές.
 Μια δεύτερη ομάδα παιδιών που ανήκουν στην ευρύτερη κατηγορία ΠΑΙΔΙ- ΘΥΤΗΣ είναι «Οι ακόλουθοι», αυτοί που συμμετέχουν στον εκφοβισμό αφού ξεκινήσει και ενισχύουν τη συμπεριφορά του θύτη και μια τρίτη κατηγορία είναι αυτοί που δε συμμετέχουν ενεργά στον εκφοβισμό, αλλά παθητικά τον ενισχύουν παρακολουθώντας και γελώντας με αυτό που συμβαίνει. Οι λεγόμενοι «Βοηθοί».




Θύματα. Τα συγκεκριμένα παιδιά φαίνεται να σημειώνουν μεγάλο βαθμό σε κλίμακες για την κατάθλιψη και το άγχος και μεγάλη απογοήτευση από το σχολείο. Είναι παιδιά με χαμηλή αυτοεκτίμηση, λίγους φίλους, φτωχές κοινωνικές δεξιότητες και χαμηλή αποδοχή από τους φίλους. Στο οικογενειακό περιβάλλον η υπερπροστασία και η υπερεμπλοκή των γονιών φαίνεται να επικρατεί.
Υπερασπιστές του θύματος. Χωρίζονται σε αυτούς που απορρίπτουν το σχολικό εκφοβισμό και αυτό που παρακολουθούν, σε αυτούς που φοβούνται να αντιδράσουν απέναντι σε αυτό και εκείνοι που είναι έτοιμοι να τους υπερασπιστούν. Σε αυτή την ομάδα η ενσυναίσθηση, η κατανόηση του βιώματος του θύματος και η λύπηση για αυτό που περνάει επικρατεί, αλλά αυτό που φαίνεται να κάνει τη διαφορά μεταξύ των «σιωπηλών» με αυτούς που αντιδρούν είναι το κατά πόσο πιστεύουν στον εαυτό τους και την αποτελεσματικότητα των ικανοτήτων τους. Αυτό είναι που οδηγεί στο συμπέρασμα ότι οι υπερασπιστές χωρίζονται σε αυτούς που δε γνωρίζουν τι μπορούν ή τι πρέπει να κάνουν, σε εκείνους που φοβούνται ότι θα βρεθούν στην ίδια θέση και αυτοί που φοβούνται ότι με την αντίδρασή τους θα προκαλέσουν μεγαλύτερα προβλήματα.
Τέλος, «Outsiders» είναι αυτοί που δε συμμετέχουν και δεν ανήκουν σε καμία από τις παραπάνω ομάδες. Συνήθως λείπουν από τα σκηνικά που λαμβάνουν χώρα, αρνούνται ότι ο σχολικός εκφοβισμός μπορεί να γίνεται ή ακόμα κι αν το δουν το αποφεύγουν ή παραμένουν σιωπηλοί ή προσποιούνται πως δεν είδαν.

Αγάπη Τερζοπούλου,
Ψυχολόγος Α.Π.Θ.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
  • Almeida, A. & Correia, I. (2010). Moral Disengagement, Normative Beliefs of Peer Group, and Attitudes Regarding Roles in Bullying. Journal of School Violence. 9: 23-36.
  • Gini, G. & Albiero, P. Benelli, B. & Altoe, G. (2008). Determinants of adolescents' active defending and passive bystanding behavior in bullying. Journal of Adolescents. 31, 93-105.
  • Nickerson, A.B. & Mele, D. & Princiotta, D. (2008). Attachment and empathy as predictors of roles as defenders or outsiders in bullying interactions. Journal of School Psychology. 46, 687-703.
  • Smith, P., K. (2004). Bullying: Recent Developments.Child and Adolescent Mental Health.9, 3 98-103.


Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου